Cyberpesten neemt enorm toe, van 10% naar meer dan 50% op enkele jaren tijd! Zijn acties als “dag tegen pesten” of een “lesuurtje cyberpesten” in het kader van de nieuwe leerplandoelstellingen echt de oplossing? Wordt het ondanks alle campagnes en goedbedoelde initiatieven niet hoog tijd dat we met een geïntegreerde aanpak komen die zowel preventief als ondersteunend werkt.

 

Uit onderzoek uitgevoerd door onderzoeksgroep MIOS in 2013 bij 2058 leerlingen uit het 6de leerjaar basisonderwijs tot het 5de jaar secundair onderwijs, bleek dat 1 op 10 Vlaamse jongeren recent slachtoffer was van cyberpesten. Uit dit onderzoek bleek ook dat in de afgelopen 10 jaar daarvoor cyberpesten in die periode stabiel was gebleven. In recenter onderzoek uit 2018 bracht UCLL in kaart in welke mate Vlaamse kinderen en jongeren tussen 10 en 18 jaar worden geconfronteerd met cybergeweld. De resultaten zijn op zijn minst gezegd schokkend en wijzen erop dat de cijfers allesbehalve stabiel of positief evolueren.

  • 54 procent van de kinderen geeft aan dat ze de afgelopen zes maanden slachtoffer zijn geweest van cyberpesten. Dat gaat van online scheldpartijen (37 procent) tot roddelen (30 procent) en leugens verspreiden (24 procent).
  • Ongeveer 1 op 10 (11,7 procent) werd online bedreigd.
  • Meisjes (59 procent) zijn vaker slachtoffer van cyberpesten.
  • Naast slachtoffer zijn jongeren ook vaak dader. Ruim 60 procent van de kinderen die rapporteren slachtoffer te zijn, waren het afgelopen jaar zelf op één of andere manier cyberpester.

Pesten 3.0. The next generation.

Pesten is van alle tijden, dus waar kunnen we deze alarmerende stijging aan wijten? Enerzijds is er de toegankelijkheid tot nieuwe media, die veelal het middel zijn dat pesters gebruiken. Zo zien we dat steeds jongere kinderen toegang hebben tot ‘sociale‘ media en dat dit dus steeds vroeger resulteert in cyberpesten. Zo speelt maar liefst 50% van de kinderen al met digitale media, meestal een tablet of smartphone, vóór ze 2 jaar oud zijn! Volgens Gemma Steeman, ‘Mediawijs opvoeden bij peuters & kleuters‘, is het daarom essentieel dat we al met zeer jonge kinderen afspraken maken over wat online aanvaardbaar en respectvol gedrag is, en wat niet.

Daarnaast zien we dat kinderen en jongeren een andere kijk hebben op wat cyberpesten juist inhoud. Volgens Child Focus is pesten een moeilijk aan te kaarten onderwerp omdat leerlingen hun acties niet als onaanvaardbaar zien. In vele gevallen heeft de pester niet de intentie iemand effectief te schaden en begrijpen ze de impact van hun daden niet. Toch zien we dat de gepeste veelal meegaat in de boodschap en er schade van ondervinden. Niet enkel door de impact van de woorden of beelden op hen, maar ook door de snelle verspreiding via online media die de vernedering publiek maakt.

Als we preventief en integraal moeten werken om pesten een halt toe te roepen, dan is het belangrijk dat we stilstaan wat pesten vandaag de dag is. Hierbij kan het nuttig zijn om te kijken naar ‘influencers’ op populaire blogs en vlogs. Deze voorbeeld figuren kunnen alles onder het mom van ‘vrijheid van meningsuiting’ of “een onschuldige dis’. Als onderwijs dit bespreekbaar maken is belangrijk en zou verplicht deel moeten uitmaken van de lessen ‘online’ taalvaardigheid.

“Ik werd gebeld door een meisje, maar later bleek dat een vervormde stem te zijn van een volwassen vent. Met een stemvormers-app.”

Meisje van 14 aan Bamber Delver

Grap of intentie is niet enkel moeilijk te achterhalen wanneer we de gekende vormen van pesten onder de loep nemen. Vandaag de dag bieden online media mogelijkheden om pesten tot ongekende hoogte te liften. Zo zien we dat met ‘Deep Fake’ technologieën, pesten een nieuwe wending heeft genomen. Deze mogelijkheden beschrijft Bamber Delver, Directeur Nationale Academie voor media en maatschappij, in zijn verontrustende blog Pesten 3.0: Fake Apps . In deze blog geeft hij enkele voorbeelden van apps waarvan we hopen dat onze kinderen ze nog niet hebben ontdekt. Spijtig genoeg zijn onze ‘digitale burgertjes’ meestal veel sneller om handig hun weg te vinden naar nieuwe technologieën en deze te gebruiken.

Een ‘stipje’ op de leerplannen of een duurzame visie?

Preventie is niet verbieden, wel iets bespreekbaar maken. Acties als Stipit zijn daar een mooi voorbeeld van. De laatste jaren zien we initiatieven als deze in meer scholen opduiken, maar bovenstaande cijfers doen me twijfelen aan het effect.

Wat kunnen we dan wel doen? Leerplandoelstellingen hebben goede intenties, maar menig leerkracht ziet niet hoe dit in hun reeds overvolle jaarplanning een plaats te geven. Hierbij is het ‘afstippen” van de leerplandoelen tijdens een project dag vaak de enige doelstelling.

Om duurzaam en preventief in te zetten tegen is een visie met betrekking tot pesten en respectvol gedrag, online en offline, belangrijk. Deze visie kan enkel tot stand komen als ze wordt gedragen door alle partijen. Leerkrachten, ouders en leerlingen. Een visie rond cyberpesten kan niet afgestipt worden met leerplandoelen. Deze visie moet integraal deel uitmaken van het pedagogisch beleid dat de school onderschrijft.

Meer weten …

Aan inspiratiemateriaal, lespakketten en leuke initiatieven om in te zetten tegen pesten is er geen gebrek. Onderstaande les- en inspiratiematerialen maken deel uit van het project #SociaalsteSchool. Samen met onderstaande partners willen we zo scholen inspireren om duurzaam in te zetten op digitaal burgerschap, leven en leren in de digitale wereld.

Een kleine greep uit les-en inspiratiemateriaal:

Onderstaande uit de sCooledu leerlijn is nog steeds gratis beschikbaar. Voor meer diepgang en toelichting bij de ontwikkeling van kinderen in de digitale wereld kan het boek Digitale Burgertjes interessant zijn.  Dit kan echter niet gratis worden aangeboden. Hiermee steunt u wel de werking van sCooledu en het project #SociaalsteSchool mee steunt. Met de kortingscode “digitaal” via Lannoo Campus krijgt u wel 10% korting en gratis verzending.

  • Sociaal Online, een gedragscode voor de school. Lager en secundair
  • Media Sheriff. Reflectiemethode die de gedragscode ondersteund. Lager en Secundair
  • Dagboekje voor kleine Media Sheriffs
  • NIEUW, digitaal lesmateriaal ter ondersteuning van Sociaal Online, de Gedragscode en de Media Sheriff door I3Technologies voor de #SociaalsteSchool.

Enkele relevante blogs die eerder verschenen:

 

Katja Schipperheijn
Founder

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *