Zijn online media een stimulerende factor voor pestgedrag of zijn kinderen en jongeren gewoon niet taalvaardig genoeg om zich online correct uit te drukken? Zijn onze kinderen zich wel bewust van hun ‘’online pestgedrag” of begrijpen ze zelf de impact van hun woorden niet? Moeten we in plaats van in te zetten op anti-pest campagnes, inzetten op een cultuur van respect ondersteund door de introductie van online taalvaardigheid?
(Cyber)pesten een moeilijk aan te snijden onderwerp bij de leerlingen omdat het niet altijd als kwetsend of onaanvaardbaar gedrag wordt gezien
Child Focus, iRespect
In de pedagogische tool ‘iRespect‘ van Child Focus wordt aangehaald dat (cyber)pesten een moeilijk aan te snijden onderwerp bij de leerlingen omdat het niet altijd als kwetsend of onaanvaardbaar gedrag wordt gezien. Een situatie kan voor de ene grappig zijn en voor de andere vernederend. Dat contrast wordt groter wanneer het pesten nog voortduurt op het internet. Door zijn omvang krijgt het een onvoorspelbaar en anoniem karakter en is het dikwijls de oorsprong van stil verdriet.
Daarnaast durven leerlingen door dit anoniem karakter meer online dan offline. Kinderen die zich niet goed in hun vel voelen durven meer online. Katja Schipperheijn haalt dat ook aan in haar boek Digitale Burgertjes. Kinderen durven zich meer uiten op sociale media en durven gemakkelijker participeren in groepen omwille van het disinhibitie-effect. In de virtuele wereld hebben we geen rechtstreeks contact met elkaar, wat de afstand tussen boodschapper en ontvanger langer doet lijken. Daarnaast zie ik dat als ik de berichten van mijn vrienden bekijk dat ook de taal online niet te vergelijken valt met hoe we met elkaar praten. Reden genoeg om dieper in te gaan op het belang van online taalvaardigheid in het onderwijs lijkt me.
Context, intentie, impact
Met het boek Digitale Burgertjes verder te lezen, begreep ik dat in vele gevallen kinderen de impact van hun (online) woorden niet begrijpen en dat dit vooral te maken heeft met context, of het gebrek hier aan. Met een voorbeeld kan ik dit best verduidelijken.
Wanneer ik op de speelplaats sta met mijn vriendin en lachend ‘’zot’’ roep, zal mijn vriendin hier niet door gekwetst worden. De context en mijn intentie zijn duidelijk dus deze mogelijke belediging heeft geen impact op het welbevinden van mijn vriendin. Wanneer we ruzie maken en ik ‘’zot’’ roep zijn de context en mijn intentie anders. De impact op mijn vriendin zal dan ook anders zijn dan het vorige geval. Wanneer ik “zot” onder een post van haar plaats zal het voor haar en andere moeilijker worden de intentie van mijn bericht te begrijpen. De komst van online media maken het soms moeilijk om de context en intentie van woorden te begrijpen waardoor de impact soms erg verschillend is dan verwacht. Om kinderen hierin te ondersteunen moeten we dus inzetten op online taalvaardigheid. Hoe leren we online op een respectvolle, beleefde manier met elkaar praten?
Misverstanden in context en intentie kunnen vaak voor een verkeerde impact zorgen. Kinderen jongeren zijn erg vatbaar voor misverstanden omdat ze vaak gewoon niet taalvaardig genoeg zijn om bepaalde berichten op online media goed te begrijpen. Als volwassenen dit al eens meemaken, kunnen we dit kinderen zeker niet kwalijk nemen. Een misverstand kan verschillen van een klein misverstandje tot een grote waardoor leerlingen zich zelfs geïntimideerd of slecht kunnen voelen. Wat als pesten wordt bestempeld, kan echter ook gewoon een geval van een groot misverstand zijn.
Om te kijken hoe scholen dit aanpakken, sprak ik met Caroline Wyckaert van Freinetschool Tandem uit Brugge. Op deze Freinetschool wordt er met 3 verschillende bouwen gewerkt. De onderbouw die kinderen van 0-4 jaar omvat, de middenbouw met kinderen van het tweede kleuterklas tot en met tweede leerjaar en de bovenbouw met kinderen van het derde tot zesde leerjaar.
Aangezien de leerlingen van de “bovenbouw” al erg actief zijn op sociale media, kwamen er vaak gevallen van problemen binnen. Vaak was de oorzaak hiervan, het niet correct omgaan met elkaar op sociale media. Dit jaar introduceerden ze op de Tandem een nieuwe pijler, Burgerbooster. Het doel , leerlingen doen nadenken over hoe je een goede burger bent. Zowel offline als online. Doorheen het jaar werden er lessen digitaal burgerschap georganiseerd en workshops waarin leerlingen zich bewust werden van de gevolgen van online gedrag op sociale media.
Burgerbooster, leerlingen doen nadenken over hoe je een goede burger bent. Zowel offline als online
Caroline Wyckaert, leraar Tandem
De workshops en deze extra lessen sloegen aan bij de leerlingen. Volgens Caroline merkten ze dat het werken rond deze pijler een positieve invloed heeft op de kinderen. De leraren zagen een enorme vooruitgang in het positief gebruik van sociale media. Leerlingen durven nu open met elkaar over sociale media te spreken. Ze durven problemen aan te geven bij elkaar, bij leerkrachten en ouders en wanneer de grens toch overschreden wordt, durven ze stop zeggen. Een goede en bijblijvende inlichting kan dus voor grote verschillen zorgen!
Ik was niet aan het pesten het was maar een dis …
Scholen besteden veel aandacht aan pesten en pestgedrag, zowel online als offline. Wat vaak over het hoofd wordt gezien is “dissen”. Dissen is de “fijne” lijn bewandelen tussen plagen en pesten, maar in feite een al dan niet verdoken versie van dat laatste, én erg populair bij kinderen en jonge tieners, zegt Katja Schipperheijn. De term “dissen” is eigenlijk afkomstig uit de Amerikaanse hiphopwereld in de jaren ’80. Door Nederlandstalige hiphoppers is het nu ook populair bij de jeugd.
Zelf toch wat benieuwd over dissen zoek ik op Google “hoe moet ik dissen”. Tot mijn verbazing krijg ik meer dan 200.000 resultaten met op de eerste plaats: Iemand dissen -WikiHow. Wat ik zag tart mijn verbeelding, kinderen beschikken zo over volledige online handleidingen hoe ze iemand het best kunnen beledigen. Voor kinderen zijn deze dissen, een middel om zich beter en stoerder voor te doen dan ze zich eigenlijk voelen. In tegenstelling gebrekkige online taalvaardigheid zijn bij dissen leerlingen zich wél degelijk bewust van de impact van hun woorden! Ze maken er eigenlijk een kunst van om elkaar het best mogelijk te beledigen en schuilen zich achter het excuus, “ik was niet aan het pesten het was maar een dis“. Leraren en opvoeders moeten zich bewust worden van dit fenomeen en leerlingen aanleren dat dit verkeerd is.
“Slechtere schoolresultaten in het lager en ongelukkig geformuleerde opmerkingen van ouders, leraren en ouders geven leerlingen vaak een laag zelfbeeld. “
Luc van Berlo, leraar op PTS Boom
Ik sprak met Luc van Berlo, leraar op PTS Boom, en hij kaartte aan dat een groot deel van de leerlingen in het beroepsonderwijs vaak met een lager zelfbeeld starten. Dit maakt hen gevoeliger voor opmerkingen van elkaar. Zeker als deze opmerkingen “dissen” zijn.
PTS Boom vindt dat de beste manier om iets te leren, ervaring is. Zo hebben ze in de lessen tijd gemaakt om een whatsapp gesprek te voeren. Dit whatsapp gesprek werd geprojecteerd op het bord waardoor iedereen het gesprek mee kon volgen. Door leerlingen eigen sociale controle en ieders een kans te geven om deel te nemen aan het gesprek, werden de do’s en dont’s snel duidelijk. Kinderen worden zichzelf bewust van hun fouten, ze leggen zelf hun eigen grenzen die ze dan gemakkelijker kunnen respecteren. Omgaan met elkaar op sociale media is een leerproces, waar het onderwijs zeker meer aandacht aan moet besteden.
“Het besef dat leren met vallen en opstaan, doet het zelfvertrouwen van leerlingen groeien.”
Luc van Berlo
Gebrek aan online taalvaardigheid is dus een erg groot probleem dat we zeker niet over het hoofd mogen zien. Vele gevallen van cyberpesten zouden vermeden kunnen worden. Leerlingen begrijpen elkaar verkeerd omdat ze zich gewoonweg niet bewust zijn van de impact van hun woorden online. Daarnaast moeten we meer inzetten op respect en online taalvaardigheid in het onderwijs. Niet als een extra vak maar een toffe afwisseling voor de lessen Nederlands en uitbreiding aan de nieuwe vakken “burgerschap en mediawijsheid”. Leerlingen vinden dit interessant omdat ze dagelijks actief zijn in de online wereld én ze leren correct en respectvol met elkaar omgaan. Een basisprincipe voor een mooiere maatschappij…
Meer weten …
Het project iRespect is een gezamenlijk initiatief van Child Focus, B-CCENTRE, EMSOC en de Digital Champion voor België Saskia Van Uffelen, met de steun van de Europese Commissie en IWT. Deze partners hebben elkaar gevonden bij het uitwerken van een project om leerlingen aan te zetten het internet en sociale media op een veilige en constructieve manier te gebruiken. Het resultaat is een videotool en een handboek die leerkrachten vlot in staat stellen om lessen in te richten omtrent het gebruik van internet en sociale media.
Child Focus is een Partner van dé #SociaalsteSchool. Wens je meer inspiratie of zelf projecten opstarten schrijf je dan nu in voor de #SociaalsteSchool2019 en ontvang de gratis doos vol les-en inspiratie materiaal. Inschrijven geeft geen verplichtingen.
Nu inschrijven
Wens je nu al meer te weten over digitaal burgerschap en en hoe je je leerlingen of kinderen op een inspirerende manier aan de slag kan laten gaan met technologie? Meer verhalen, tips en inspiratie vind je in het boek “Digitale Burgertjes”.
De opbrengsten van dit boek gaan naar de werking van #SociaalsteSchool2019.
